انقلاب فکری و آغاز بیداری در بخارا

author

  • پیوند گلمراد استادیار
Abstract:

عوامل شکل‌گیری جنبش معارف‌پروری در آغاز سدۀ بیستم و وقایع مرتبط با آن، با مباحثه‌ها و مناظره‌های متعددی در میان محققان، مورخان و تئوریسین‌های انقلابی همراه است. استاد عینی و ف. خواجه‌اف ازجمله محققان تجددخواهی هستند که دربارۀ نحوۀ شکل‌گیری این جنبش و مسائل مرتبط با آن اظهارنظر کرده‌اند. بررسی محققان در این زمینه نشان‌دهندة تأثیر احمد کلّه (پدر ادبیات نوی تاجیک)، احمد دانش و دیگر معارف‌پروران تاجیک مانند واضح و شاهین در شکل‌گیری انقلاب فکری بخاراست. معارف‌پروران دورۀ نو نیز که ادامه‌دهندۀ سنت‌های احمد دانش و آرمان‌های معارف‌پروری او بودند، در شکل‌گیری افکار نوجویان نقشی بارز داشتند. در این مقاله، ضمن تبیین نقش این افراد، تأثیر نشریات داخلی و خارجی مثل حبل‌المتین، چهره‌نما، پرورش، ملانصرالدین، بخارای شریف، وقت، شورا و... در شکل‌گیری جریان بیدارگریبررسی شده است. گسترش کتاب‌های معارف‌پروران ایرانی مثل سیاحت‌نامۀ ابراهیم‌بیک اثر زین‌العابدین مراغه‌ای، کتاب احمد یا سفینۀ طالبی اثر عبدالرحیم طالبوف و نوشته‌های میرزا ملکم‌خان از عوامل دیگری است که در انقلاب فکری بخارا تأثیری انکارناپذیر داشته است. نگارنده در پایان مقاله به این نتیجه رسیده است که آثار معارف‌پروران تاجیک، قلمروی ترکستان و دیگر خلق‌ها، در تفکر و جهان‌بینی روشنفکران تاجیک انقلاب فکری بزرگی را به‌وجود آورد که نمایندگانش با تأسیس مکتب و معارف، سازمان و گروه‌های مخفی، روزنامه و مؤسسه‌های فرهنگی، مردم را به علم‌آموزی، اصلاح و نوسازی جامعه هدایت کردند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

احمد دانش، آغازگر انقلاب فکری در بخارا

احمد دانش در تاریخ ادبیات و افکار اجتماعی و سیاسی بخارای قرن نوزدهم میلادی یکی از افراد برجسته و نامدار به‌شمار می‌رود. اندیشه‌های پیش‌گامانۀ آثار ادبی و فلسفی احمد دانش در بیداری فکری و ملی بسیاری از روشن‌فکران آن دوره نقشی بارز داشته است. در این مقاله پس از بیان شرح‌حال مختصر این متفکر اصلاح‌گرا، نقش او در بیداری فکری مردم بخارا بررسی شده است. دانش در سال ۱۸۲۶م در بخارا دیده به جهان گشود. پس ...

full text

محفل ادبی صدر ضیا و انقلاب فکری در بخارا

شریف‌جان مخدوم صدر ضیا شاعر، نثرنویس و مورخ برجستۀ تاجیک است که منزل او سال‌ها محفل شعرشناسان بوده است. در این محفل شاعران و شعرشناسان شعر می‌خواندند و اشعار یکدیگر را نقد می‌کردند و نوشته‌های نویسندگان زمان را ازنظر می‌گذراندند. محفل ادبی صدر ضیا از مسئله‌های اجتماعی زمان دور نبود و داغ‌ترین مسائل را مورد بررسی قرار می‌داد. یکی از معارف‌پرورانی که عقایدش در محفل ادبی صدر ضیا اعتبار فراوان داشت...

full text

احمد دانش، آغازگر انقلاب فکری در بخارا

احمد دانش در تاریخ ادبیات و افکار اجتماعی و سیاسی بخارای قرن نوزدهم میلادی یکی از افراد برجسته و نامدار به شمار می رود. اندیشه های پیش گامانۀ آثار ادبی و فلسفی احمد دانش در بیداری فکری و ملی بسیاری از روشن فکران آن دوره نقشی بارز داشته است. در این مقاله پس از بیان شرح حال مختصر این متفکر اصلاح گرا، نقش او در بیداری فکری مردم بخارا بررسی شده است. دانش در سال ۱۸۲۶م در بخارا دیده به جهان گشود. پس ...

full text

محفل ادبی صدر ضیا و انقلاب فکری در بخارا

شریف جان مخدوم صدر ضیا شاعر، نثرنویس و مورخ برجستۀ تاجیک است که منزل او سال ها محفل شعرشناسان بوده است. در این محفل شاعران و شعرشناسان شعر می خواندند و اشعار یکدیگر را نقد می کردند و نوشته های نویسندگان زمان را ازنظر می گذراندند. محفل ادبی صدر ضیا از مسئله های اجتماعی زمان دور نبود و داغ ترین مسائل را مورد بررسی قرار می داد. یکی از معارف پرورانی که عقایدش در محفل ادبی صدر ضیا اعتبار فراوان داشت...

full text

انقلاب بخارا» یا «بلوا»ی بخارا

این مقاله بخشی از کتاب فتنۀ انقلاب در بخارا اثر محمدجان شکوری بخارایی است که با هدف تبیین ماهیت آنچه به انقلاب بخارا موسوم است، به نگارش درآمده است. نگارنده در این مقاله گفته‌ها و نظرهای صدرالدین عینی را در کتاب تاریخ انقلاب بخارا، دربارۀ رویدادهای دو دهۀ آغازین سدۀ بیستم، به‌خصوص سال‌های ۱۹۱۷-۱۹۲۰م مبنا قرار داده و به تحلیل حوادث این دوره پرداخته است. این کتاب نخستین تاریخ‌نا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 16

pages  105- 132

publication date 2007-09-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023